Ở Đà Lạt, hễ có dịp tôi hay lui tới Nhà ga xe lửa, Trường Cao đẳng Sư
Phạm và Trường Nữ tu Couvent des Oiseaux. Đây là 3 công trình theo tôi
là đẹp nhất, gợi cảm nhất và cũng đem lại cho tôi nhiều suy nghĩ, tiếc
nuối nhất.
Vào
những năm đầu của thế kỷ 20, theo lời gợi ý của bác sĩ huyền thoại
Yersin, vị toàn quyền Đông Dương người Pháp Paul Doumer đã quyết định
cho quy hoạch và xây dựng Đà Lạt thành 1 trung tâm hành chính, du lịch
và giáo dục của Đông Dương lúc bấy giờ với nhiều biệt thự, công sở,
trường học, nhà thờ, tu viện….
Nói về các công trình kiến trúc Pháp cổ
tại Việt Nam nói chung và Đà Lạt nói riêng, chúng ta ai cũng ngỡ ngàng
về đường lối, bố cục kiến trúc và vẻ đẹp tinh tế, bền vững với thời
gian, lịch lãm hài hòa của văn hóa Phương Tây kết hợp với các chất liệu
địa phương của các công trình này. Có thể kể ra hàng loạt những công
trình kiến trúc Pháp cổ nổi tiếng ở Đà Lạt như Nhà ga xe lửa, Trường cao
đẳng sư phạm, tòa nhà Cục Bản Đồ, Trường nữ tu Couvent Des Oiseaux, Nhà
thờ Con Gà, Trường Đại học Đà Lạt, Viện Pasteur…
Tôi sinh ra và lớn lên cùng với sông
Hồng ở miền Bắc Việt Nam, dòng sông mạnh mẽ và quanh năm cuộn đỏ phù sa,
có lẽ vậy nên tôi luôn có cảm tình hơn cả với những công trình kiến
trúc có màu hồng đỏ như phù sa của sông Hồng vì nó đem lại cho tôi cảm
giác gần gũi, ấm ấp. Ở Đà Lạt, hễ có dịp tôi hay lui tới Nhà ga xe lửa,
Trường Cao đẳng Sư Phạm và Trường Nữ tu Couvent des Oiseaux. Đây là 3
công trình theo tôi là đẹp nhất, gợi cảm nhất và cũng đem lại cho tôi
nhiều suy nghĩ, tiếc nuối nhất.
Ga Đà Lạt
Được xem là nhà ga
xe lửa cổ kính nhất và đẹp nhất Việt Nam do người Pháp xây dựng và hoàn
thành năm 1938 nối liền Đà Lạt với Phan Rang dài hơn 80km với kiến trúc
nhà ga chính gồm 3 vòm mái hình chóp cách điệu ba đỉnh núi Langbiang-
đỉnh núi cao nhất và linh thiêng nhất của cao nguyên Lâm Đồng. Phía mặt
nhà ga là 1 chiếc đồng hồ lớn có ghi lại thời gian mà bác sĩ huyền thoại
Yersin khám phá ra vùng đất cao nguyên xinh đẹp này.
|
Ga Đà Lạt năm 1948 - Ảnh: TL Internet |
Nhắc tới ga Đà Lạt
là mọi người nhắc tới một trong những hệ thống đường sắt độc đáo nhất
trên thế giới: Đường ray răng cưa và đầu máy răng cưa vượt qua đèo Ngoạn
Mục (đèo Sông Pha) với đường sắt có 3 đường ray và đường ray nằm ở giữa
được thiết kế có răng cưa để tàu có thể leo dốc an toàn.
Sau khi người Pháp
thất thế và rút khỏi Việt Nam, tuyến đường sắt đặc biệt này bị phá bỏ
và hoàn toàn ngừng hoạt động vào năm 1972. Người thì cho rằng tuyến
đường sắt bị phá là do người Mỹ, người lại cho rằng đó là phong trào đập
bỏ tất cả những gì được coi là tàn dư của thực dân phong kiến và đế
quốc. Cho tới ngày hôm nay thì ai cũng biết rằng dù với bất cứ nguyên
nhân gì thì việc mất đi tuyến đường sắt đặc biệt này là một trong những
sự nuối tiếc lớn nhất của ngành đường sắt Việt Nam và của người dân Đà
Lạt. Nghe đồn hệ thống đường sắt bánh răng cưa trên thế giới hiện nay
chỉ còn một đoạn ở Thụy Sỹ.
|
Bây giờ ga cũng là địa điểm du lịch của nhiều du khách Việt và quốc tế - Ảnh: Internet |
Ga Đà Lạt hiện tại
đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa quốc gia và là một trong
những điểm tham quan du lịch hấp dẫn của thành phố với tuyến đường sắt
duy nhất còn phục vụ là tuyến Thành Phố Đà Lạt – Trại Mát dài 7 km và
gần như đơn thuần chỉ chạy phục vụ sự tò mò hiếu kỳ của khách du lịch
hơn là khai thác vận tải. Không hiểu do công nghệ kỹ thuật phức tạp mà
người ta không thể xây dựng lại đoạn đường sắt răng cưa dài chỉ có hơn
10km vượt đèo sông Pha hay do những người cầm quyền không muốn xây dựng
lại vì họ nghĩ rằng việc đó chẳng khác nào họ công nhận quyết định đập
bỏ của họ khi xưa là 1 sai lầm?
Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt Grand Lycée Yersin
Đã có quá nhiều
mỹ từ người ta nói về công trình kiến trúc tuyệt đẹp này. Được khởi
công xây dựng vào năm 1927, hoàn thành năm 1935 và được đặt tên là
trường Lycée Yersin và thường gọi là trường Grand Lycée chuyên đào tạo
cao đẳng để phân biệt với trường Petit Lycée là trường chuyên đào tạo
học sinh tiểu học. Trường Cao Đẳng Sư Phạm Đà Lạt được hội Kiến trúc sư
thế giới (UIA) công nhận là một trong 1.000 công trình xây dựng độc đáo
của thế giới trong thế kỷ XX với màu đỏ đặc trưng của gạch với tòa nhà
chính gồm các lớp học 3 tầng xây liền với 1 tháp chuông, từ tháp chuông
có 1 hành lang nhỏ dẫn thẳng tới khu nhà văn phòng nằm ngay giữa cổng ra
vào, qua 1 khoảng sân rộng phía sau vài dãy thong là các lớp học phụ,
khu hành chính, ký túc xá và nhà ở cho nhân viên của trường….
|
Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt Grand Lycée Yersin - Ảnh: Internet |
Điểm độc đáo
nhất của công trình kiến trúc này là tòa nhà lớp học chính được xây theo
hình cánh cung cong vút nối liền với 1 tháp chuông, toàn bộ khối kiến
trúc chính nhìn giống như 1 cuốn vở đang mở ra và tháp chuông chính là
cây bút. Tòa nhà hành chính nhỏ ngay lối cổng ra vào được xây bằng đá
đen tượng trưng cho nghiên mực. Vở, bút mực là những công cụ quan trọng
của việc học hành, là biểu trưng cho việc coi trọng Sự Học của người
Việt từ xa xưa cho tới nay.
Tiếc rằng không
biết vì lý do nào đó, tòa nhà hành chính nhỏ bằng đá đen tượng trưng
cho nghiên mực khi xưa đã bị đập bỏ và được thế bằng 1 tòa nhà giả cổ vô
cùng xấu xí với mái tôn công nghiệp màu xanh và lớp xi măng đắp giả đá
bên ngoài.
Vở tốt, Bút tốt nhưng Mực thì tồi, liệu bạn có thể viết ra được những con chữ ngay ngắn? Tôi tin rằng không dễ…
Trường Nữ tu Couvent Des Oiseaux
Nằm trên một
đồi thông dọc đường Huyền Trân Công Chúa ngay gần thác CamLy, Trường Nữ
tu Couvent Des Oiseaux là trường nữ trung học đầu tiên dạy chương trình
Pháp ở Đà Lạt được xây dựng từ năm 1935 và là nơi học tập của nữ sinh
con nhà giàu có của các gia đình người Pháp, người Việt, người Campuchia
và Lào.
Được xây dựng
theo đúng phong cách đặc trưng của các trường dòng châu Âu gồm 1 khối
kiến trúc lớn 3 tầng nằm giữa đỉnh đồi thông, phía sau là khu ký túc xá
và bên trái là 1 nhà nguyện. Xung quanh khối kiến trúc chính là vườn để
trồng trọt xen lẫn với rừng thông, phía sau cùng là 1 con suối cung cấp
nước và bao quanh là tường rào được xây rất kiên cố. Ngôi trường đem
lại cảm giác vừa giống như một trường học, vừa giống như một pháo đài
hay lãnh địa nhỏ cũng vừa giống như một trang trại có thể tự cung tự cấp
và sống khép kín khi cần. Đây cũng là một ngôi trường có phong cách
giáo dục nổi tiếng chu đáo và nghiêm khắc trong lịch sử với nhiều học
sinh nổi tiếng như Nam Phương Hoàng Hậu.
Hiện tại
Trường Nữ tu Couvent Des Oiseaux đã bị chia thành nhiều hạng mục, phía
bên ngoài đường Huyền Trân Công Chúa là một trường mầm non nhỏ và một số
quầy bán hang, tòa kiến trúc chính trở thành Trường PTTH Dân Tộc Nội
Trú tỉnh Lâm Đồng, nhà nguyện được trả về cho Thiên Chúa Giáo và phía
sau trường nơi có vườn cây và suối nước thì đã bị khá nhiều người dân ở
những nơi khác chiếm làm nhà tạm.
|
Bên trong khuôn viên của trường Nũ tu Couvent Des Oiseaux - Ảnh: Internet |
Tôi được một Nữ
tu ở nhà nguyện tiếp đón nhẹ nhàng, lịch thiệp nhưng tôi cảm nhận được
rằng ẩn chứa bên trong đôi mắt biết nói của vị nữ tu kia là một thái độ
tiếc nuối và cam chịu khi nói về ngôi trường xưa kia.
Miên man với
những suy nghĩ về số phận của những công trình kiến trúc ở Đà Lạt mà tôi
yêu thích, tôi bắt gặp một công trình kiến trúc khác nằm nép mình ở một
con dốc nhỏ trên đường Trần Quang Diệu Đà Lạt ngay sát Dinh 1. Đây là
một công trình kiến trúc gần giống như Trường Nữ tu Couvent Des Oiseaux
nhưng nhỏ nhắn hơn, khiêm tốn hơn và tôi cho rằng đẹp hơn.
Toàn bộ khối
kiến trúc cũng mang màu đỏ của gạch xây thô và đá gạch đá ong với mặt
tiền là khu nhà kiểu văn phòng xây liền với một nhà nguyện phía bên
phải, phía sau là một khoảng sân rộng và dãy lớp học được nối liền với
tòa nhà văn phòng phía trước bằng 1 hành lang và bao quanh là rừng thong
xanh ngút ngàn.
Tôi đã xới tung
cả Đà Lạt để hỏi thông tin về công trình kiến trúc tuyệt đẹp này nhưng
kết quả thật đáng thất vọng, chẳng ai biết gì về nó ngoài 1 thông tin
gần như duy nhất mà tôi có: “Hình như ngày xưa đó là Dòng tu
Francessca”.
Tôi đã từng yêu
say đắm một người con gái có tên là Francessca và tôi nghĩ dòng tu
Francessca được lấy tên từ một người con gái có tên như vậy - một người
con gái đẹp.
Giống như tính
cách của một cô gái e lệ, toàn bộ mặt tiền của dòng tu Francessca nép
mình vào một con dốc nhỏ không tên và phải đi vòng xuống con dốc tới sát
dòng tu mới có thể nhìn thấy toàn cảnh của khối kiến trúc. Khu nhà lớp
học phía sau cũng được xây rất khiêm tốn nép mình dưới những gốc thông
và toàn bộ hướng nhìn của khối lớp học nhìn thẳng ra rừng thông với một
vài đường mòn dẫn vào rừng từ một vài cánh cửa nhỏ bí mật nào đó của
dòng tu. Đột nhiên tôi cứ có cảm giác rằng không gian này, không khí
này, hương vị này giống như trong tiểu thuyết “ Tu viện thành Pácmơ” nổi
tiếng mà tôi đã từng đọc.
Rất khó để tả
cụ thể về công trình kiến trúc này một cách chính xác, chỉ có thể nói
rằng nó đem đến cho tôi một cảm giác yên bình kỳ lạ: Không phô trương,
không phức tạp mà đơn giản, vừa phải, tinh tế và hài hòa với thiên nhiên
xung quanh. Người ta nói rất nhiều về Dinh 1, nhưng chẳng thấy ai nói
gì về công trình này mặc dù nó chỉ cách Dinh 1 chưa tới 1 km. Phải
chăng lịch sử hình thành và phát triển của dòng tu này ở Đà Lạt quá ngắn
ngủi, hay Dinh 1 đã từng là nhà của 1 ông vua nên được nhiều người để ý
hơn, hay thói quen của con người thường hay nhắc đến những gì hào
nhoáng ầm ĩ hơn là những gì khiêm tốn, vừa phải mặc dù xét về tầm vóc
thì chưa biết “mèo nào cắn mỉu nào”.
Tôi nhắn cho
Francessca bạn tôi rằng “ở Đà Lạt có 1 công trình kiến trúc đẹp kinh
khủng mang tên Francessca”, câu trả lời của nàng là “Làm gì có chuyện
hoang đường đó…”. Tôi biết nàng đã đưa ra câu trả lời sau khi tìm kiếm
thông tin một cách kỹ lưỡng bằng công cụ “Google” trên internet.
Francessca
ơi, cuộc sống bên ngoài vô cùng rộng mở và còn rất nhiều điều kỳ diệu để
em khám phá. Chuyện hoang đường cỡ nào cũng hoàn toàn có thể xảy ra,
ngày xưa em đã chẳng từng nói rằng em và anh không thể và sẽ không bao
giờ rời xa nhau đó thôi.
Tôi gửi hình chụp và nhắn đại ý rằng “Google chỉ là công cụ, Góc nhìn và Cảm giác của em mới là quan trọng”….Tôi
biết sau tin nhắn này, Francessca bạn tôi sẽ lên Google tìm hiểu có bao
nhiêu cách để đi từ Hà Nội lên Đà Lạt một cách nhanh nhất.
Nguyễn Mạnh Hà